Κάθε γονιός πιστεύει και εύχεται, το παιδί του να είναι γερό και υγιές. Τα τελευταία χρόνια, όμως, μια συχνή ερώτηση που γεννιέται μαζί με τον ερχομό ενός βρέφους είναι το αν θα παρουσιάσει κάποια αναπτυξιακή διαταραχή.
Η επιθυμία των νέων γονιών είναι:
- Η διαρκής ενημέρωση
- Η έγκαιρη αντιμετώπιση δυσκολιών και ασυνήθιστων συμπεριφορών του παιδιού
Σύγχρονες μελέτες που αφορούν στην παιδική ανάπτυξη συμφωνούν ότι μια δυσκολία που δεν έχει διαγνωσθεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί κατάλληλα:
- Αφήνει κατάλοιπα
- Η αντιμετώπισή της γίνεται δυσκολότερη με την πάροδο του χρόνου
Το συμπέρασμα αυτό, οδήγησε στην δημιουργία του Βιβλιαρίου Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού. Ένας πολύτιμος Ενημερωτικός Οδηγός για τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού και τους τομείς που θα πρέπει να έχει κατακτήσει ανά ηλικία στον τομέα της κοινωνικής επικοινωνίας.
Τι είναι το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού ;
Το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας Παιδιού δημιουργήθηκε για να βοηθήσει:
Α) Τους γονείς να παρακολουθούν την κοινωνική επικοινωνία του παιδιού τους
Β) Τον παιδίατρο, σαν ένα επιπλέον πολύτιμο εργαλείο για μια ολοκληρωμένη εικόνα του παιδιού
Δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εξέταση που να εντοπίζει τις διαταραχές στην επικοινωνία και στο αυτιστικό φάσμα, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι:
- Οι γονείς είναι οι πιο κατάλληλοι στο να εντοπίσουν έγκαιρα δυσκολίες στην ανάπτυξη μέσα από μια περιοδική καταγραφή των αναπτυξιακών σταδίων του παιδιού τους.
Δίνει την δυνατότητα στον παιδίατρο να παρακολουθεί σε βάθος:
- τα ορόσημα επικοινωνίας
- τις ρυθμιστικές
- τις αισθητηριακές λειτουργίες
Έτσι, μπορεί να γίνει μια πιο ολοκληρωμένη αναπτυξιακή παρακολούθηση και μέσα από τον διάλογο με τους γονείς να συζητηθούν σημαντικά θέματα και να ληφθούν έγκαιρα οι απαραίτητες αποφάσεις.
Το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού έχει δημιουργηθεί από τον Στέλιο Μαντούδη Αναπτυξιακό Εργοθεραπευτή και λειτουργεί σαν ένα πολύτιμο συμπληρωματικό εργαλείο για τον παιδίατρο, που επιδιώκει να του παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του παιδιού, ενώ παράλληλα καθιστά την μητέρα ικανή να αξιολογήσει μία δυσκολία ή κάποια ασυνήθιστη συμπεριφορά ώστε να προλάβει και να επηρεάσει την εξέλιξή της, χαρίζοντας στο παιδί της την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη που μπορεί να έχει.
Χρησιμοποιώντας το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού
Τα Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού περιέχει:
- σημαντικές πληροφορίες που αφορούν την ανάπτυξη του παιδιού
- συμβουλές ανάπτυξης
- ερωτηματολόγια , που συμπληρώνει ο γονέας από τους 3 πρώτους μήνες της ζωής του μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων
Σκοπός του είναι :
- Η παρακολούθηση των βασικών επικοινωνιακών ικανοτήτων του παιδιού.
Το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού αφορά μόνο τους τομείς της:
- Κοινωνικής επικοινωνίας
- Συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού
Ελέγχει εάν το παιδί:
- Εστιάζει το βλέμμα του σε οικείους ανθρώπους
- Μιμείται ήχους και κινήσεις
- Κάνει χειρονομίες, εκτελεί εντολές
- Επικοινωνεί με νοήματα, λέξεις κ. α.
- Εάν εμφανίζει ελλείμματα στο ρυθμιστικό τομέα ανάπτυξης
- Εάν εμφανίζει αισθητηριακά ελλείμματα και ποια είναι ;
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση δυσκολιών στην Κοινωνική επικοινωνία και τις Συναισθηματικές Δεξιότητες;
Μερικοί παράγοντες κινδύνου που μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση Επικοινωνιακών και Συναισθηματικών δυσκολιών μπορεί να είναι:
- Επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό με ενδοοικογενειακή βία.
- Παραμέληση του βρέφους λόγω μητέρας που παρουσίασε σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο.
- Αντίξοες συνθήκες φροντίδας του βρέφους με μειωμένα κοινωνικά και συναισθηματικά ερεθίσματα.
- Γενετικοί βιολογικοί ενδομήτριοι εξωμήτριοι παράγοντες ή ύπαρξη συνδρόμου.
- Βρέφη και παιδιά με στοιχειά Αισθητηριακών Διαταραχών που εκδηλώνεται στην πρώτη βρεφική ηλικία (π.χ. δυσκολίες στον ύπνο, στη σίτιση).
Τα Οφέλη του Βιβλιαρίου Αναπτυξιακής Υγείας του Παιδιού
- Μαθαίνω για το τι πρέπει να κάνει το παιδί μου ανά τρίμηνο στον κοινωνικό και συναισθηματικό τομέα αλλά και στην επικοινωνία
- Ενημερώνομαι για τα πρώτα πρώιμα σημάδια της επικοινωνίας σε κάθε στάδιο ανάπτυξης από 3 μηνών μέχρι 3 χρονών
- Παρακολουθώ κατατοπιστικά βίντεο μιας τυπικής ανάπτυξης ενός βρέφους (τα όσα πρέπει να κάνει και πώς να το κάνει) από την γέννηση του μέχρι τα 3 χρόνια
- Εντοπίζω ασυνήθιστες συμπεριφορές και αδυναμίες του παιδιού
- Συζητάω κάθε μου απορία με τον παιδίατρο ανά τρίμηνο καταγράφοντας μεθοδικά την εξέλιξη της επικοινωνίας του παιδιού
Δραστηριοποιούμαι και προλαμβάνω μικρές δυσκολίες πριν εξελιχθούν σε σημαντικά προβλήματα σε σχέση με την έκφραση του λόγου, συμπεριφορά, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την μάθηση.
Περίοδοι ανάπτυξης ερωτηματολογίων
Το Βιβλιάριο περιλαμβάνει ερωτηματολόγια σε συγκεκριμένες περιόδους της ανάπτυξης, ανά τρίμηνο, συγκεκριμένα:
- 3-7 μηνών,
- 8-12 μηνών,
- 13-17 μηνών,
- 18-21 μηνών,
- 22-25 μηνών,
- 26-29 μηνών,
- 30+ μηνών.
Συμπλήρωση και αξιολόγηση ερωτηματολογίων
Το ερωτηματολόγιο συμπληρώνεται από τους ίδιους τους γονείς και αφορούν κάθε παιδί ξεχωριστά. Ο τρόπος συμπλήρωσης του είναι πολύ απλός. Αρκεί να κυκλώσουν ένα «Ναι» ή «Όχι» ανάλογα με το αν η συμπεριφορά που περιγράφεται αντιστοιχεί σε αυτή του παιδιού τους.
Σημαντική επισήμανση: Τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων σε καμία περίπτωση δε δίνουν διάγνωση, αλλά χρειάζεται να συζητηθούν με τον παιδίατρο.
Ο παιδίατρος με την κλινική του εκτίμηση και σε συνδυασμό με το ιατρικό ιστορικό και την αξιολόγηση παιδιού από τα ερωτηματολόγια του Βιβλιάριου θα συμβουλέψει τους γονείς και θα τους καθοδηγήσει σχετικά με τα επόμενες ενέργειες .
Πώς γίνεται η αξιολόγηση των ερωτηματολόγιων;
Η καταγραφή των οροσήμων γίνεται κάθε τέλος τρίμηνου. Οι γονείς καταγράφουν με «Ναι» αυτά που έχει καταφέρει το παιδί τους και με «Όχι» αυτά που δεν έχει καταφέρει.
Τι γίνεται αν ένα παιδί συγκεντρώσει αρκετά «Όχι» σε μια συγκεκριμένη περίοδο ανάπτυξης;
Συνήθως μέχρι τον πρώτο χρόνο, αν το παιδί έχει αποτύχει σε ορισμένα ορόσημα:
- Τα υπογραμμίζουμε και αρχίζουμε συζήτηση με τους γονείς.
- Κάνουμε διευκρινιστικές ερωτήσεις: σχετικές με τις συνθήκες που μεγαλώνει το βρέφος.
- Δίνουμε αναλυτικές οδηγίες για εξάσκηση: π.χ. αν οι γονείς απαντήσουν «Όχι» στην ερώτηση: Το παιδί σας μπορεί να χτυπήσει μια κουδουνίστρα μετά από μίμηση; Δίνονται αναλυτικές οδηγίες στους γονείς προκείμενου να δοθεί η ευκαιρία στο παιδί να αναπτύξει τις δεξιότητες αυτή. Για παράδειγμα:
Αφού το παιδί σας είναι καθαρό, ταϊσμένο ,ξεκούραστο, βάλτε το απέναντι σας και κάντε εξάσκηση : Να κουνήσει την κουδουνίστρα μετά από εσάς.
Πάρτε μια κουδουνίστρα και δώστε του να την χτυπήσει μετά από εσάς. Αν αντιστέκεται δώστε του λίγο χρόνο, αν δεν αντιδρά βοηθήστε τον με το δικό σας χέρι. Συνεχίστε την εξάσκηση καθημερινά από 2-4 λεπτά μέχρι να το μάθει σε διαφορετικές ώρες. Αν το παιδί σας εξακολουθεί να μην το μαθαίνει σημειώστε τι είναι αυτό που το δυσκολεύει;
- Σημειώνει ο παιδίατρος στον χώρο των παρατηρήσεων: Να γίνει εξάσκηση στην ερώτηση-δεξιότητα που ακόμα δεν έχει κατακτήσει π.χ.
Παρατηρήσεις παιδιάτρου
Να γίνει εξάσκηση στην ερώτηση 1.
Τι γίνεται αν ένα βρέφος/νήπιο παρουσιάζει ελλείμματα για δύο συνεχόμενα τρίμηνα;
ΑΝ διαπιστώσουμε ότι ένα βρέφος παρουσιάζει ορισμένα αναπτυξιακά ελλείμματα για δυο συνεχόμενα τρίμηνα τότε θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή!!
Ελλείμματα μπορεί ένα βρέφος να παρουσιάζει: στο ένα ερωτηματολόγιο (αναπτυξιακών οροσήμων) ή στο άλλο ( ρυθμιστικής και αισθητηριακής ανάπτυξης ) ή και στα δυο. Σε κάθε περίπτωση η αποτυχία χρειάζεται επιπλέον διερεύνηση.
- Ενέργειες του παιδίατρου μετά από δυο συνεχόμενες περιόδους που το παιδί απέτυχε και συνήθως μετά τον πρώτο χρόνο είναι να συστήσει πλήρη αναπτυξιακό έλεγχο με το Αναπτυξιακό Check-up Plus σε ένα αναπτυξιακό Κέντρο από έναν ειδικό.
Τα οφέλη της οικογενείας και του παιδίατρου από την συστηματική καταγραφή του βιβλιάριου
Για την οικογένεια: ο έγκαιρος εντοπισμός δυσκολιών στη συμπεριφορά και την ανάπτυξη οδηγούν σε έγκαιρη παρέμβαση η οποία είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών. Το Βιβλιάριο Αναπτυξιακής Υγείας Παιδιού δίνει τη δυνατότητα στους γονείς να καταγράφουν την αναπτυξιακή πορεία του παιδιού τους και να έχουν συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία, στα οποία μπορούν να ανατρέχουν και να συζητούν με τον παιδίατρο που το παρακολουθεί.
Για τον παιδίατρο: μπορεί να παρακολουθεί εις βάθος τα ορόσημα επικοινωνίας, καθώς και τις ρυθμιστικές και αισθητηριακές λειτουργίες. Μέσα από την περιοδική καταγραφή ο παιδίατρος μπορεί να κάνει μια πιο ολοκληρωμένη αναπτυξιακή παρακολούθηση και να ενισχύσει το διάλογο με τους γονείς, ώστε να ληφθούν έγκαιρα οι απαραίτητες αποφάσεις.